Hazar Kağanlığı

Sabir Türkleri'nin ve Batı Göktürk oylarının devamı olan Hazar Kağanlığı; resmi tarihlere göre 651-983 yılları arasında Hazar Denizi ve Karadeniz arasında ve bu alanın çevresindeki steplerde hüküm sürmüş bir Türk devletidir. Batı Göktürk Kağanlığı'nın 657 yılında yıkılmasıyla aynı coğrafyada ortaya çıkmış ardıl bir devlettir. Başkentleri sırasıyla Belencer, Samandar ve İtil'dir.

586'dan sonraki Bizans kaynaklarında Hazarlar, "Türkler" olarak geçmektedir. Tengirici olan bu Türkler'in, kağan ve yönetim kademesi Türkler'in 740'lı yıllarda Museviliği benimsemiştir. Bazı akademisyenler, Hazar Türkleri'nin birçok Doğu Avrupa ve Rus diğer adıyla Aşkenaz Yahudileri'nin ataları olduğunu düşünmektedir. Kırım yarımadasında günümüzde yaşayan Musevi Türkler'in atalarının da Hazarlar olduğu düşünülmektedir. Tüm bunların yanı sıra Hazarlar tüm dinlere karşı dini toleransın yaygın olduğu ve Tengriciliğin serbestçe yayıldığı bir toplumdu.

10. yüzyılın başına kadar genişlemesini sürdüren ve Hazar Denizi'ne adını veren Hazarlar; daha çok, halife Osman'ın başında bulunduğu İslam Devleti ve Sasaniler'le savaştılar. Kağanlık doğudan gelen Peçenekler sebebiyle zayıfladı ve Kiev Knezliği tarafından yıkıldı.

Hazar Kağanlığı, Türk kökenli Bulgarlar'ı (Onogurlar'ı), Peçenekler'i, Kuman-Kıpçaklar'ı ve Oğuz Yabgu Devleti'ni nüfuzu bakımından etkilemiştir. Ayrıca Fin-Ogur halkı olan Macarlar bu dönemde birtakım Onogur Türkleriyle kaynaşmış ve Hazar kökenli olan ve Hazar yönetim kademesiyle sorun yaşayan üç Kabar kabilesi de Macarlar'a katılmıştır. Dahası, Kabar kökenli olan Arpad 895 yılından 907 yılına kadar Macarlar'ın başına geçmiştir.

Yayılma Alanı

Kağanlığın yayıldığı alan; Batı Göktürk Kağanlığ'nın batıda en uçta kalan noktalarıydı: Kırım, Kafkasya, Dinyeper, Don Nehri ve Volga arası, Hazar Denizi çevresi.